Αρχείο Ναπολέοντα Ζέρβα
Ο Ναπολέων Ζέρβας (1891–1957) υπήρξε πολιτικός και στρατιωτικός, αρχηγός του Εθνικού Δημοκρατικού Εθνικού Συνδέσμου (ΕΔΕΣ) στη διάρκεια της Κατοχής. Κατατάχθηκε εθελοντής στους Βαλκανικούς Πολέμους. Φοίτησε στη Σχολή Υπαξιωματικών και ονομάστηκε ανθυπολοχαγός το 1914. Φανατικός βενιζελικός, πήρε μέρος στην κυβέρνηση της Εθνικής Αμύνης (1917) και διακρίθηκε στις μάχες του Μακεδονικού Μετώπου, με αποτέλεσμα να φθάσει στο βαθμό του ταγματάρχη «επ’ ανδραγαθία». Μέλος της βενιζελικής Πολιτικής Επιτροπής στην Κωνσταντινούπολη μετά τις εκλογές του 1920, υποστήριξε τη δικτατορία του Παγκάλου. Ήταν υπασπιστής του Προέδρου της Δημοκρατίας Παύλου Κουντουριώτη (1926) και διοικητής του Β΄ Τάγματος της Δημοκρατικής Φρουράς. Ο Ζέρβας πήρε μέρος στο πραξικόπημα του Κονδύλη (22/8/1926) με το οποίο καταλύθηκε η παγκαλική δικτατορία και διορίστηκε διοικητής της Ταξιαρχίας της Δημοκρατικής Φρουράς. Αντιστάθηκε στη διάλυση των Δημοκρατικών Ταγμάτων που επέβαλε ο Κονδύλης, με αποτέλεσμα πολύνεκρες συγκρούσεις με τον τακτικό στρατό και την καταδίκη του σε ισόβια (1926). Αμνηστεύτηκε από την κυβέρνηση Βενιζέλου. Στη διάρκεια της Κατοχής ίδρυσε τον ΕΔΕΣ και το στρατιωτικό σκέλος του, τις Εθνικές Ομάδες Ελλήνων Ανταρτών. Πήρε μέρος στην ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου σε συνεργασία με τον ΕΛΑΣ και έδρασε εναντίον των αρχών Κατοχής. Στο τέλος της περιόδου ήλεγχε την Ήπειρο, αναγκάστηκε όμως να την εκκενώσει μετά από επίθεση του ΕΛΑΣ στη διάρκεια των Δεκεμβριανών. Μετά την Κατοχή αποστρατεύτηκε και ίδρυσε τον Μάρτιο του 1945 το Εθνικό Κόμμα Ελλάδος (ΕΚΕ), που στις εκλογές του Μαρτίου 1946 εξέλεξε 20 βουλευτές. Ο Ζέρβας, που υπήρξε σφοδρός πολέμιος της συμφωνίας της Βάρκιζας, χρημάτισε υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου και υπουργός Δημοσίας Τάξεως στην κυβέρνηση του Δημητρίου Μάξιμου. Μετά την εκλογική αποτυχία του κόμματος το 1950 προσχώρησε στο κόμμα των Φιλελευθέρων και χρημάτισε υπουργός Δημοσίων Έργων (1950-1951). Ταξινόμηση αρχειακού υλικού: Φάκελος 1: ΕΔΕΣ – Εθνική Αντίσταση (1941-1952). Αλληλογραφία, κατάλογοι ανταρτών, πρακτικά σύσκεψης Πλάκας, εκθέσεις (μεταπολεμικές) για τη δράση του ΕΔΕΣ, στρατιωτικές διαταγές, πρωτόκολλα ορκωμοσίας, διάφορα βιβλία (οικονομικά, εισερχόμενης–εξερχόμενης αλληλογραφίας, πρωτόκολλο ασυρμάτου ΕΟΕΑ, ημερολογιακές σημειώσεις Ζέρβα κ.λπ.) σχετικά με τη δράση του ΕΔΕΣ–ΕΟΕΑ στην Κατοχή και την απώθηση των δυνάμεών του στην Κέρκυρα κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών. Φάκελος 2: Προσωπικά–Πολιτικά (1946-1952). Αλληλογραφία, αποδείξεις, σημειώματα, δικαστικά έγγραφα, διπλώματα απονομής σύνταξης, παρασημοφορίες, φορολογικά κ.λπ. που αφορούν την πολιτική του δραστηριότητα ως αρχηγού του Εθνικού Κόμματος Ελλάδος: σχέσεις με Σοφούλη, Παπανδρέου, Τσουδερό και πρωτόκολλο πολιτικής συνεργασίας με Τσαλδάρη, Βενιζέλο, αναγνώριση της αντιστασιακής του δράσης, εξυπηρετήσεις, εμπορικές και οικονομικές εν γένει δραστηριότητές του κ.λπ. Φάκελος 3: ΕΚΕ–Αλληλογραφία (1945-1946). Αλληλογραφία του Ζέρβα με διάφορους συνεργάτες του σχετικά με την οργάνωση, στελέχωση και την πολιτική δραστηριότητα του ΕΚΕ. Η αλληλογραφία ταξινομήθηκε σύμφωνα με τον αριθμό πρωτοκόλλου που αναγράφεται στις επιστολές. Φάκελος 4: Διάφορα πολιτικά (1944-1949). Αλληλογραφία, σημειώσεις, κείμενα λόγων του, αποδείξεις, οικονομικά βιβλία κ.λπ. σχετικά με τη δραστηριότητα του Πανελληνίου Συνδέσμου Αγωνιστών Εθνικής Αντιστάσεως (1947), την επανέκδοση της εφημερίδας Εθνική Φλόγα (1948-1949), την ενίσχυση του ΕΚΕ από διαφόρους, τα οικονομικά βιβλία του κόμματος, την παρουσία του Ζέρβα στη Βουλή (περιέχεται και μία επιστολή του προς τον Σοφούλη σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης των ανταρτών στη διάρκεια του Εμφυλίου), σημειώσεις με διευθύνσεις διαφόρων κ.λπ. Περιλαμβάνονται επίσης ένα δακτυλόγραφο της μελέτης «Εθνική αντίστασις της Ελλάδος» (άγνωστος ο συγγραφέας, πιθανόν ο Ζέρβας) και ένα σχέδιο «Νέου Εθνικού Πολιτεύματος». Φάκελος 5: Περίοδος 1951-1956 (1944, 1951-1956). Αλληλογραφία, μετοχές της εταιρείας Εκδοτικαί και Τυπογραφικαί Επιχειρήσεις Α.Ε. κ.λπ. της περιόδου 1951-1956. Αφορά τις κοινωνικές σχέσεις του Ζέρβα με ξένους πρεσβευτές και στρατιωτικούς (ενδιαφέρουσα η επιστολή του συνταγματάρχη Ε. Παλλότα σχετική με την ανεύρεση τάφων πεσόντων Ιταλών), τη συνταξιοδότηση αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης, την έκδοση της εφημερίδας Ελευθέρα Γνώμη. Υπάρχει επίσης ένα ρυμοτομικό διάγραμμα του οικοδομικού συνεταιρισμού αγωνιστών Εθνικής Αντιστάσεως «Η Φλόγα». Φάκελος 6: Ποικίλη αλληλογραφία (1940-1950). Αλληλογραφία, υπομνήματα, εκθέσεις για διάφορα θέματα. Φάκελος 7: Μεσοπόλεμος (1921-1941). Αλληλογραφία (1921-1941), ποικίλα για τα Δημοκρατικά Τάγματα, αποκόμματα εφημερίδων για τον Ζέρβα (1922-1927), υπολογισμοί εξόδων (1939-1940), ένα έντυπο Πύρρου Γιαννόπουλου Ηπειρώτη, Δημοκρατία, Αθήνα 1924 κ.ά. Φάκελος 8: Ποικίλα Ναπολέοντα Ζέρβα (1940-1960 περ.). Φωτογραφίες από την περίοδο της Κατοχής και της υπουργίας του και προκήρυξη του Ευγένιου Λάσκαρη του «αυτοκρατορικού οίκου των Λασκαρέων» σχετικά με το δημοψήφισμα του 1946, διάφορες φωτογραφίες του Ζέρβα από την Αντίσταση και ως υπουργού, διάφορα έγγραφα (ανάμεσά τους και δικαστική απόφαση για το διαζύγιό του από τη Λουκία Ποιητίδου) κ.ά. Φάκελος 9: Ποικίλα (1959-1969). Χειρόγραφες σημειώσεις σχετικές με την Εθνική Αντίσταση και ποικίλα για τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα του Ζέρβα στην Άρτα και την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης επί δικτατορίας 1967, φωτογραφίες.
