Αρχείο Στέφανου Ν. Δραγούμη
Ο Στέφανος Ν. Δραγούμης, δευτερότοκος γιος του Νικoλάου Μ. Δραγούμη και της Ευφροσύνης, το γένος Στέφ. Γεωργαντά, γεννήθηκε στην Αθήνα το 1842. Παρακολούθησε τα μαθήματα του Ελληνικού Εκπαιδευτηρίου στην Αθήνα (1855-1857), αλλά τελείωσε το γυμνάσιο στο Παρίσι, όπου σπούδασε Νομικά και πήρε την Licence en Droit (1858-1861). Μετά την επιστροφή του από την Γαλλία το 1861, μπήκε στη δικαστική υπηρεσία και διορίστηκε διαδοχικά πρωτοδίκης στη Σύρο, Τρίπολη, Ζάκυνθο, Κέρκυρα, Μεσολόγγι, Αθήνα, πρόεδρος πρωτοδικών στο Ναύπλιο, Κεφαλονιά, Σύρο και εφέτης στην Αθήνα (1862-1875). Τον Απρίλιο του 1875 διορίστηκε Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Δικαιοσύνης, απ’ όπου σε έξι μήνες λόγω διαφωνίας του με τον Υπουργό παραιτήθηκε και άρχισε να δικηγορεί. Η κατοπινή δημόσια πολιτική σταδιοδρομία του Στέφανου Ν. Δραγούμη παρουσιάζει μία σταθερή ανοδική πορεία σε θέσεις και αξιώματα: Υπουργός Εξωτερικών και Εσωτερικών επί κυβερνήσεων Χ. Τρικούπη (1886-1890, 1892-1893), Πρωθυπουργός και Υπουργός Οικονομικών το 1910, αμέσως μετά το κίνημα στο Γουδί, πρώτος Γενικός Διοικητής Κρήτης και Μακεδονίας (1912-1913) και τέλος Υπουργός Οικονομικών (1915-1916) επί κυβερνήσεων Αλ. Ζαίμη και Στ. Σκουλούδη. Πολιτεύτηκε επίσης ως τρικουπικός στην αρχή και κατόπιν ως ανεξάρτητος και εκλέχθηκε επανειλημμένως βουλευτής Μεγαρίδος (1879-1895), Αττικής και Βοιωτίας (1899-1910) και τέλος Θεσσαλονίκης (1915, 1920). Η σοβαρότητα, η εργατικότητα, ο πατριωτισμός, σε συνδυασμό με την ευρύτατη μόρφωση και τα ποικίλα ενδιαφέροντα του, χαρακτηρίζουν τη συμμετοχή και τη δράση του στην πολιτική ζωή της χώρας. Η ευαισθησία του στα εθνικά θέματα και κυρίως στο μακεδονικό τον οδήγησαν ήδη από το 1878 να λάβει ενεργό μέρος στη Μακεδονική επιτροπή και δεν σταμάτησε να προπαγανδίζει και να συντονίζει τις πολιτικές ενέργειες για την προετοιμασία και τη διεξαγωγή του Μακεδονικού αγώνα (1903-1909).Υπήρξε μέλος σημαντικών επιτροπών (Πάγκειος επιτροπή, επιτροπή Ολυμπίων, Συνταγματική Επιτροπή), και πολυάριθμων εταιρειών και συλλόγων. Παράλληλα με τις πολιτικές του δραστηριότητες, που συνοδεύονταν από αγορεύσεις στη Βουλή, μελέτες και αρθρογραφία γύρω από τα μεγάλα εξωτερικά και οικονομικά θέματα, ο Στέφανος Ν. Δραγούμης ασχολήθηκε σοβαρά με θέματα φιλολογικά και αρχαιολογικά. Μέλος της Αρχαιολογικής και Γλωσσικής εταιρείας, αρθρογράφησε στην Αρχαιολογική Eφημερίδα, στην Αθηνά, στο Mittheilungen des Deutschen Archäologischen Instituts και σε άλλα επιστημονικά περιοδικά με μία πλούσια επιγραφική και φιλολογική θεματολογία. Η σημαντική μελέτη του, με τίτλο Χρονικών Μορέως (τοπωνυμικά-τοπογραφικά-ιστορικά) που εκδόθηκε στην Αθήνα το 1921 και πραγματεύεται προβλήματα Ιστορικής Γεωγραφίας, αποτελεί το λαμπρό επιστέγασμα των επιστημονικών δραστηριοτήτων του. Ο Στέφανος Ν. Δραγούμης παντρεύτηκε το 1872 την Ελισάβετ (1851-1931), κόρη του Ιωάννη Κοντογιαννάκη, τραπεζίτη και επίτιμου γενικού προξένου της Ελλάδος στην Πετρούπολη και απέκτησε μαζί της έντεκα παιδιά: τη Ναταλία (1872-1973) σύζυγο Π. Μελά, το Νικόλαο (1874-1933), την Έφη (1875-1964) σύζυγο Ι. Καλλέργη, τη Χαρίκλεια (1876-1966) σύζυγο Ι. Κοκκώνη, τον ΄Ιωνα (1878-1920), την Αλεξάνδρα (1880-1976) σύζυγο Γ. Ξύδη και Α. Κριεζή, τη Ζωή (1882-1964) σύζυγο Julio Palencia, το Μάρκο (1884-1888), τη Μαρία (1866-1939) σύζυγο Μ. Καζούλη, το Φίλιππο (1890-1980) και τον Αλέξανδρο (1891-1977). Πέθανε σε βαθιά γεράματα, στις 17/30 Σεπτεμβρίου 1923, στην Κηφισιά. Το αρχείο αποτελείται από έντεκα μεγάλες ενότητες, είναι δε οι εξής : 1. Σπουδές (1855-1857, 1858-1861) – Δικαστική υπηρεσία (1862-1875) – Δικηγόρος (1876-1877). 2. Υπουργός Εξωτερικών (1886-1890, 1892-1893) – Υπουργός Εσωτερικών (προσωρινή διεύθυνση). 3. Πρωθυπουργός και Υπουργός Οικονομικών (1910). 4. Γενικός Διοικητής Κρήτης και Μακεδονίας (1912-1913). 5. Υπουργός Οικονομικών (1915-1916). 6. Βουλευτής (Βουλευτής Μεγαρίδος 1879-1895, Αττικής και Βοιωτίας 1899-1910, Θεσσαλονίκης 1915, 1920). 7. Μακεδονικά – Μακεδονικός αγώνας (Μακεδονική Επιτροπή – επανάσταση 1878, Κίνημα 1896, Μακεδονικός αγώνας). 8. Πολιτικά Ζητήματα (Βαλκανικοί πόλεμοι 1912-1914, Ευρωπαϊκός 1914-1919, Ζητήματα Entente και Εθνικού Διχασμού 1915-1920). 9. Επιτροπές – Κληροδοτήματα (Επιτροπή Ολυμπίων, Ζάππειος, Πάγκειος, Συνταγματική κλπ.). 10. Φιλολογικά – Αρχαιολογικά. 11. Προσωπικά (διακρίσεις, διπλώματα, αλληλογραφία). Πλούσια θεματολογία χαρακτηρίζει το σύνολο του αρχειακού υλικού. Τα μεγάλα εξωτερικά θέματα, όπως το Βουλγαρικό (οι συνέπειες της προσάρτησης της Ανατολικής Ρωμυλίας), το Ρουμανικό (η ελληνορουμανική διαφορά με αφορμή τη δίκη Ζάππα και το θέμα των Κουτσόβλαχων), τα Ελληνοτουρκικά, το Αλβανικό – Ηπειρωτικό, το Κρητικό ζήτημα (αυτονομία και ένωση της Κρήτης), το Μακεδονικό, κατέχουν μία κυρίαρχη θέση στα περιεχόμενα του αρχείου. Ακολουθούνται από τα οικονομικά θέματα (φορολογικά νομοσχέδια, δημόσια δάνεια, νομισματικά θέματα) και σε άμεση συνάρτηση με αυτά η διανομή γαιών στην Θεσσαλία και η αποκατάσταση των προσφύγων (Θεσσαλικά). Η υπόθεση Ζάππα (σχέσεις Ελλάδας – Ρουμανίας), η Επιτροπή Ολυμπίων και τα Ολύμπια καθώς και τα φιλολογικά και αρχαιολογικά ενδιαφέροντα του Στέφανου Ν. Δραγούμη, συνθέτουν ένα άλλο μεγάλο θεματολογικό κομμάτι του αρχείου. Το συναρπαστικό χαρακτηριστικό του αρχειακού αυτού υλικού, είναι η διαχρονικότητα και η συνέχεια σε επίπεδο θεμάτων και προσώπων. Ιστορικές φωτογραφίες από το Αρχείο Στέφανου Ν. Δραγούμη είναι διαθέσιμες διαδικτυακά μέσω της Ψηφιακής Βιβλιοθήκης της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών Αθηνών (http://www.ascsa.edu.gr/archives/).
