Ιστορικό Φωτογραφικό Αρχείο
To Ιστορικό Φωτογραφικό Αρχείο αποτελεί μέρος των συλλογών του Μουσείου. Πλήθος εγγράφων και άλλων ιστορικών μαρτυριών παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για την ίδρυση (1884) και την ιστορία της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας, την ίδρυση και την πορεία του Μουσείου από την περίοδο της Εφορευτικής Επιτροπής με διευθυντή τον Αδαμάντιο Αδαμαντίου (1914-1923) έως τα τελευταία χρόνια με διευθυντές τον Μανόλη Χατζηδάκη (1960) και τον Παύλο Λαζαρίδη (1975). Ένα από τα σημαντικότερα ιστορικά και φωτογραφικά αρχεία του Μουσείου είναι το φωτογραφικό αρχείο της ΧΑΕ. Η δημιουργία του αρχείου αυτού, όπως εξάλλου και όλης της συλλογής της, θεωρείται το μέγιστο έργο του ιδρυτικού της μέλους Γεωργίου Λαμπάκη, εξαίρετου φωτογράφου και πρωτοπόρου της αρχαιολογικής τεκμηρίωσης. Όπως είναι γνωστό, η συλλογή της ΧΑΕ ενσωματώθηκε το 1923 στο Μουσείο. Ένα άλλο φωτογραφικό αρχείο συγκροτήθηκε αργότερα από τον διευθυντή του Βυζαντινού Μουσείου Γεώργιο Σωτηρίου (1923-1960), το οποίο τεκμηριώνει τη μακρόχρονη ανασκαφική και ερευνητική δραστηριότητα του διαπρεπούς βυζαντινολόγου στην Ελλάδα, στην Κύπρο, στο Σινά και στα πατριαρχεία Αλεξανδρείας και Κωνσταντινουπόλεως. Σημαντικό είναι επίσης και το αρχείο του Βασιλικού Ιδρύματος Ερευνών (Β.Ι.Ε.), του σημερινού δηλαδή Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, που συγκροτήθηκε από ομάδα βυζαντινολόγων με πρόεδρο τον διευθυντή του ΒΧΜ Γεώργιο Σωτηρίου, με χρηματοδότηση του Ιδρύματος. Πρόκειται για μια συστηματική φωτογραφική ευρετηρίαση βυζαντινών μνημείων και τοιχογραφιών στην Αττική, την Εύβοια, τις Κυκλάδες, την Πελοπόννησο και τη Θεσσαλία. Το 1964, με αφορμή την έκθεση «Η Βυζαντινή Τέχνη, Τέχνη Ευρωπαϊκή» (Ζάππειο, Απρίλιος-Ιούνιος 1964), και την οικονομική αρωγή του Συμβουλίου της Ευρώπης, ξεκίνησε η συγκρότηση διεθνούς Φωτογραφικού Αρχείου Βυζαντινής Τέχνης. Το πρόγραμμα δεν ολοκληρώθηκε, αλλά απέφερε στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο φωτογραφίες των αντικειμένων της έκθεσης, καθώς και μεγάλο αριθμό αρνητικών και εκτυπώσεων που εικονίζουν αντικείμενα άλλων μουσείων και συλλογών. Την ίδια εποχή, το 1963, αγοράστηκε μέρος της συλλογής αρνητικών του φωτογράφου Περικλή Παπαχατζιδάκη (1909-1990), που περιλαμβάνει κυρίως φωτογραφικές αποτυπώσεις των μονών των Μετεώρων. Τέλος, το αρχείο του Κεντρικού Εργαστηρίου Συντηρήσεως, που στεγαζόταν στο Μουσείο επί σειρά ετών, περιλαμβάνει φωτογραφικό υλικό από τις εργασίες συντήρησης των βυζαντινών και νεότερων μνημείων της χώρας, αποκαλύπτοντας έργα εξαιρετικής σημασίας μετά τη συντήρησή τους.