Αρχείο Θεόδωρου Πάγκαλου
Ο Θεόδωρος Δ. Πάγκαλος (1878-1952) συμμετείχε στην ίδρυση του Στρατιωτικού Συνδέσμου, ο οποίος έκανε την Επανάσταση στο Γουδή το 1909, φέρνοντας τον Βενιζέλο ως πρωθυπουργό στην Ελλάδα. Το 1911 παρακολούθησε τη Σχολή Πολέμου στην Ελλάδα και τη Γαλλική Ακαδημία Πολέμου στο Παρίσι. Πήρε μέρος στους δύο Βαλκανικούς Πολέμους το 1912-1913 και το φθινόπωρο του 1913 αναχώρησε για τη Γαλλία όπου σπούδασε στην Ανώτατη Σχολή Πολέμου για ένα έτος. Με την επιστροφή του στην Ελλάδα, διορίστηκε επιτελάρχης της 8ης μεραρχίας στην Πρέβεζα και στη συνέχεια συνέδραμε τον Βενιζέλο στο κίνημα της Εθνικής Αμύνης με το οποίο ιδρύθηκε η Προσωρινή Κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης το 1916. Μετά την επάνοδο του Βενιζέλου στην Αθήνα το καλοκαίρι του 1917 και την έξωση του Κωνσταντίνου Α΄ από την Ελλάδα, ανέλαβε προσωπάρχης του υπουργείου Στρατιωτικών. Το 1918 έγινε διοικητής της 1ης μεραρχίας. Στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο συμμετείχε σε διάφορες μάχες. Το 1919 διορίστηκε αρχηγός του επιτελείου στρατού στη Σμύρνη μετά την απόβαση του ελληνικού στρατού. Το 1920 με δική του πρωτοβουλία ο ελληνικός στρατός κατέλαβε την Προύσσα, ερχόμενος σε σύγκρουση με τον Βενιζέλο και τον Παρασκευόπουλο, αφού η πόλη δεν εντασσόταν στα σχέδια των δύο. Ως συνέπεια δημιουργήθηκε ένταση μεταξύ τους που οδήγησε σε παραίτηση και του Παπούλια και του Παγκάλου, που όμως δεν έγιναν δεκτές από τον Βενιζέλο. Στη συνέχεια ο Πάγκαλος προβιβάστηκε σε υποστράτηγο μέχρι την αναγκαστική αποστρατεία του από τους αντιβενιζελικούς που ήρθαν στην εξουσία τον Νοέμβριο του 1920. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την Επανάσταση του 1922, διορίστηκε διοικητής της Σχολής Ευελπίδων και πρόεδρος της ανακριτικής επιτροπής των στρατιωτικών υπευθύνων της Καταστροφής. Στις εκλογές του Δεκεμβρίου 1923, ο Πάγκαλος εκλέχτηκε βουλευτής με το κόμμα των Δημοκρατικών Φιλελευθέρων του Παπαναστασίου, των οποίων η πίεση θα φέρει την αβασίλευτη δημοκρατία στην Ελλάδα με δημοψήφισμα τον Μάρτιο του 1924. Τον Ιούνιο του 1925 ο Πάγκαλος θα κάνει πραξικόπημα και θα καταργήσει τη Βουλή, εγκαθιδρύοντας μια δικτατορία που διήρκεσε έναν χρόνο, ως τον Αύγουστο του 1926 που ανατράπηκε από τον Κονδύλη. Στις εκλογές του 1928 κατέβηκε ως αρχηγός της Εθνικής Ενώσεως αλλά απέτυχε να εκλεγεί. Από τότε και ως τον θάνατό του το 1952 κατέβηκε πολλές φορές υποψήφιος βουλευτής χωρίς επιτυχία. Ταυτόχρονα κατηγορήθηκε για πολλές απόπειρες νέου πραξικοπήματος από το 1930 ως το 1935, αλλά και για δοσιλογισμό την περίοδο της Κατοχής. Η συλλογή περιλαμβάνει χειρόγραφη ολιγοσέλιδη έκθεση του Θ. Παγκάλου σχετικά με την κατάληψη της Προύσσας (Ιούνιος 1920).
